Нұр-сұлтан қаласы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаменті (бұдан әрі – Департамент)"мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы" Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 12 қарашадағы №392-VЗРК Заңының (бұдан әрі-заң) 14-бабына сәйкес құзыреттер шегінде ағымдағы жылдың 9 айында 120 аудиторлық іс-шара өткізді.

Аудитпен қамтылған қаражаттың жалпы көлемі 172,3 млрд. теңгеден асты. Оның ішінде жүргізілген іс-шаралар нәтижесінде жалпы сомасы 86,8 млрд. теңгеге немесе аудитпен қамтылған қаражаттың жалпы көлемінің 50,3% бұзушылықтар анықталды, оның ішінде қаржылық бұзушылықтар 18,9 млрд. теңгеден астам немесе анықталған бұзушылықтардың жалпы сомасының 21,7% - ы, рәсімдік сипаттағы бұзушылықтар – 20,8 млрд. теңгені немесе анықталған бұзушылықтар мен бұзушылықтардың жалпы сомасының 23,9% - от құрады Мемлекеттік сатып алу туралы заңнама 47,1 млрд.теңгеден астам немесе анықталған бұзушылықтардың жалпы сомасының 54,4% -. құрады.

Сонымен қатар, Ішкі мемлекеттік аудит жөніндегі уәкілетті органның прокуратура және қылмыстық қудалау органдарымен өзара іс-қимыл шеңберінде Департамент қызметкерлері тартылған мамандар ретінде 56 тексеруге қатысты, олардың барысында жалпы сомасы 7,1 млрд.теңгеге жуық бұзушылықтар анықталды, оның ішінде мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы бұзушылықтар 2,4 млрд. теңгені құрады.

Мемлекеттік сатып алу саласындағы бұзушылықтардың кең таралған түрлерінің бірі әлеуетті өнім берушілерді конкурстық құжаттамада көзделген біліктілік талаптарына сәйкес келмейді деп негізсіз тану болып табылады.

Бұрын "әлеуетті өнім берушілерге қойылатын біліктілік талаптары" мақаласында біз әлеуетті өнім берушілерге белгіленуі мүмкін біліктілік талаптарын қарастырдық. Егер әлеуетті өнім берушілер осындай талаптарға сәйкестігін растамаған жағдайда, бұл әлеуетті өнім берушілерді конкурстық құжаттамада көзделген біліктілік талаптарына сәйкес келмейді деп тану үшін бастапқы нүкте болып табылады.

Алайда, әлеуетті өнім берушілерді Конкурстық комиссия біліктілік талаптарына сәйкес келмейтін деп негізсіз таныған жағдайлар аз емес.

Мұндай бұзушылықтарға әлеуетті өнім берушілерді біліктілік талаптарына сәйкес келмейді деп тану негіздері көзделген мемлекеттік сатып алу саласындағы қолданыстағы заңнаманы білмеу бойынша ғана жол беріледі деп сенгім келеді.

Жеткізілетін тауарлардың, орындалатын жұмыстардың және көрсетілетін қызметтердің сапасын қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік сатып алу саласындағы қолданыстағы заңнама әлеуетті өнім берушілерге қойылатын біліктілік талаптарын белгілеу мүмкіндігін көздейді.

Конкурстық/аукциондық құжаттамада әлеуетті өнім берушілерге қандай біліктілік талаптарын белгілеуге болады, төменде қарастырамыз.

Мәселен, "мемлекеттік сатып алу туралы" Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 4 желтоқсандағы № 434-V ҚРЗ Заңының (бұдан әрі — Заң) 9-бабының 1-тармағына сәйкес әлеуетті өнім берушілерге мынадай біліктілік талаптары қойылады:
1) құқық қабілеттілігіне (заңды тұлғалар үшін), азаматтық әрекет қабілеттілігіне (жеке тұлғалар үшін) ие болуға;
2) төлем қабілеттілігі болуы, салық берешегі болмауы;
3) банкроттық не тарату рәсіміне жатпауға;
4) тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша міндеттемелерді орындау үшін жеткілікті тиісті материалдық және еңбек ресурстарына ие болуға;
5) жұмыс тәжірибесінің болуы.

Мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру және өткізу мемлекеттік сатып алу саласында зор назар, білім мен дағдыларды талап етеді. Сонымен қатар, шенеуніктер заңдарды білмеуіне және Мемлекеттік сатып алу рәсімдерін бұзудың салдарына байланысты әкімшілік жауапкершілікке әкеп соқтыратын бұзушылықтарға жол берген жағдайлар аз емес. Осыған байланысты бұзушылықтардың түрлері мен жауапкершілігін қарастыруды ұсынамыз. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік 207-бапта көзделген — "әкімшілік құқық бұзушылық туралы" Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V ҚРЗ кодексі (бұдан әрі-Кодекс). Мәселен, Кодекстің жоғарыда аталған бабының бірінші бөлігіне сәйкес әкімшілік жауапкершілік Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасының конкурстық құжаттамаға (аукциондық құжаттамаға) қойылатын талаптарын бұзғаны үшін не әлеуетті өнім берушілерге кез келген сандық өлшенбейтін және (немесе) әкімшілендірілмейтін талаптарды белгілеу жолымен баға ұсыныстарын сұрату тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру кезінде орналастырылатын ақпаратта не, сатып алынатын тауарлардың, жұмыстардың тиесілігін айқындайтын, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, жекелеген әлеуетті өнім берушілерге көрсетілетін қызметтер үшін 50 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.